Til – millat ko‘zgusi

Ey ona til, aziz qadrdonim,

Iltifoti ruhim, Rahmonim.

Til millat taraqqiyotining hayotiy omili bo‘lib, u mamlakatning nomoddiy merosi hisoblanadi, chunki u har bir xalqning etnik-madaniy, mifologik va psixologik kechinmalari va g‘oyalarini ifodalaydi. Pul birligi, bayrog‘i, nomi yoki geografik chegarasidan tashqari davlatning milliy tili, bu mamlakatni noyob, betakror va shukuhli qiladi, bu bir tomondan, mamlakatning o‘ziga xos milliyligi bo‘lsa, ikkinchi tomondan, xalqning shaxsiy merosini ko‘rsatadi.

Til – madaniyatning o‘ziga xos xususiyati va etnik o‘ziga xosligi. True Translators Network tomonidan olib borilgan tadqiqotga ko‘ra, tilni rivojlanishi, saqlanishi, madaniy tadqiqotlar kabi narsalar millatning til kodlarini o‘rganish bilan bog‘liqdir. Asosan, muloqot usullari millat qanday shakllangani va madaniy jihatdan qanday rivojlanganligini ko'rsatishning bir usuli hisoblanadi. 

Tilning ijodiy yoki o'ziga xosligi haqida turli fikrlar mavjud bo'lsa-da, ammo agar siz uning tizimlaridan biri orqali gaplashsangiz va uni tushunsangiz, jamiyatga chuqurroq kirishingiz mumkin. Darhaqiqat, inson o‘sha jamiyatning qirralari va nozik madaniy farqlarini bilishi uchun o‘sha davlat tilini mukammal bilishi kerak. Bir mamlakatning milliy tilini o‘zlashtirsangiz, sizni o‘sha mamlakat fuqarolari osonroq qabul qiladi.

Tillar aloqa vositasi bo'lishdan tashqari, madaniy ahamiyatga ega va ularning yo‘qolishi, o‘zlarining noyob ajdodlar an’analari, ogohligi, merosi va xotiralarini yo‘qotishga to‘g‘ri keladi. Ona tilingizni saqlab qolishning eng yaxshi usullaridan biri bu tildan yozma va og'zaki shaklda foydalanishni davom ettirishdir. Aslida, bu turli sohalarda til bilish darajasini oshirishga yordam beradi. Til sivilizatsiyalar asosi boʻlib, jamiyat aʼzolarini bir-biriga bogʻlovchi vosita hisoblanadi. Boshqa tillarni o‘rganish qiziqarli bo‘lishi mumkin, lekin iloji bo‘lsa, ona tilingizdan mukammal bilish va undan foydalanish juda muhim ahamiyatga ega.

Til oilalari bir-biriga yaqin aloqa usullaridan tashkil topgan guruhlar va kichik guruhlarga bo‘linadi. Ular ko‘pincha oila daraxti shaklida ko‘rsatiladi. Mutaxassislar odatda tillar o‘rtasida tizimli moslikni topadilar (grammatik va leksik jihatdan). Ular oilaviy munosabatlarni va ular o‘rtasidagi umumiy ajdodlarni belgilaydi. Ammo ikki til o‘rtasidagi munosabatni isbotlash uchun ularning hozirgi holatini o‘rganishning o‘zi kifoya qilmaydi. Mutaxassislar tarixiy yozma yozuvlarni, qo‘lyozmalarni keng o‘rganishlari kerak; chunki og‘zaki domenlarning o‘zaro bog‘liqligi ularning o‘rtasidagi genetik bog‘liqlik emas, balki so‘zlarning qarz olishiga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Shuning uchun tarix davomida tillarning rivojlanishi va o‘zaro ta’sirini o‘rganish ularni to‘g‘ri guruhlash imkonini beradi. Asosan, grammatik va leksik o‘xshashliklarga ega bo‘lgan tillar o‘zaro bog‘liq deb hisoblanadi. 

Mamlakatimizning siyosiy ijtimoiy holati, mintaqaviy joylashishini inobatga olsak, fuqarolarimiz bir nechta tilni bilishlariga to‘g‘ri keladi, qolaversa, hozirgi kunda dunyo hamjamytida munosib o‘ringa ega bo‘lishimiz uchun, aynan mutaxassislarning til bilish darajasi juda katta ahamiyatga ega, shunga ko‘ra, davlatimiz tomonidan bunga jiddiy e`tibor qaratilmoqda va xorijiy til bilish darajasiga ega bo‘lgan xodimlarga berilayotgan ustama haqlar, talabalardan talab qilinayotgan til bilish darajasini belgilaydigan sertifikatlar va ularni rag‘batlantirishi, barqaror rivojlanish uchun asos hisoblanadi. Zotan, til bilish dunyoqarashni kengaytiradi, chegaralarni yo‘qotadi, muloqot qilishda to‘siq qolmaydi, turli mamlakat odamlarini bir-biriga yaqinlashtiradi, birlashtiradi. Bu esa taraqqiyot omili hisoblanadi, chunki hamma ishlar muloqotdan boshlanadi.

Til o‘rganuvchilar o‘z ona tillari va boshqa tillarda ta’lim olish imkoniyatiga ega bo‘lishi bilan birga, birinchi til yoki ona tilini mukammal bilishlari juda muhim bo‘lib, chunki boshqa tilni o‘rganish qiyosiy o‘qish va yozish asosida ko‘nikmalarini beradi. Shuningdek, har bir til egasi o‘zining milliy qadriyatlarini, milliy o‘zligini, madaniyat va an’anasini yaxshi bilgan holda bilimlarni yetkazish orqali barqaror va barkamol kelajakga erishadi.

Xulosa qilsak, biz bir nechta xorijiy tillarni o‘rganishimizga to‘g‘ri keladi, bu bugungi kun talabi, taqozosi va zaruriyati hisoblanadi. Ona tili madaniy boylik bo‘lib, jamiyat madaniyatini saqlash, rivojlantirish va mustahkamlash haqida gap ketganda, u jamiyatning o‘tmishi, buguni va kelajagini bog‘laydigan yagona unsurdir. Tildan boshqa hech narsa millat taraqqiyotiga asos bo‘lolmadi. Ona tilingizni mukammal bilishingiz boshqa tillarni tez va oson o‘rganishingizga asos bo‘la oladi, ayni paytda ona tilingiz immuniteti hisoblanadi, ya’ni lug‘atingizga har xil begona so‘zlar kirib kelavermaydi. 

Nargiza SHOALIYEVA,

O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi

“O‘zbek tili va mumtoz sharq adabiyoti” kafedrasi dotsenti,

filologiya fanlari nomzodi